KAZAN ADININ KAYNAĞI

Geçmiş dönemlere ait kayıtların yetersizliği ve bunlara ulaşmanın zorluğu, mahalli tarih araştırmalarında önemli bir engel teşkil etmektedir.

Köyler, Osmanlı devletinde sistem ÜZERİNEin temel direğini oluşturmaktaydı. Bununla birlikte mahalli tarih ve çoğu zaman da bunun tabi bir uzantısı olarak karşımıza çıkan köy araştırmalarında iki temel sorunla karşılaşılmaktadır. Bunlardan birisi hususiyle Kazan ve köylerine dair daha önce hiçbir ciddi araştırma yapılmamış olmasıdır. İkinci temel sorun ise geçmişe ait bilgi ve belgelerin tamamen devlet kaynaklı oluşudur. Köylerin yalnızca bir vergi unsuru olarak görülmüş olması ve bunun sonucu olarak da tutulan kayıtların daha çok vergi kaydı olması, köylerin geçmişine dair gerekli ayrıntılı bilgilere ulaşılmasına imkan vermemektedir.

Kazan Köyü ismine ilk defa 1530 tarihli Tapu Tahrir kayıtlarında rastlıyoruz. Daha öncesine ait resmi kaydın olmayışı ilçemizin isminin nereden geldiği sorusuna cevap bulmamızı güçleştirmektedir. Kazan köyünün bulunduğu Mürted ovasına ait 1463 tarihli Ankara Tahrir defterinin Mürted ovası köylerine ait önemli bir kısmının da eksik oluşu nedeniyle 1530’dan önceki döneme ait bir kayıt bulunamamıştır.

Elimizde henüz bir belge olmasa da ilçemizin isminin en azından dolaylı da olsa Ankara Savaşıyla ilgisi bulunduğu düşünülmektedir. Konunun açıklığa kavuşturulması adına şimdilik sadece bir takım görüş ve ihtimallere yer verebilmekteyiz.

Gazan Han

Bir görüşe göre Kazan adının Moğollardan kalmış olması ihtimalidir. Bir Moğol devleti olan İlhanlıların Ankara egemenlikleri zamanında Gazan Han adına bastırılmış sikkeler bulunmaktadır. Ancak Moğol hükümdarı Gazan Hanın isminin buraya verilmiş olması zayıf bir ihtimal olarak değerlendirilmektedir. Çünkü Gazan Han İran’daki İlhanlı devletinin başkenti Sultaniye’de hüküm sürmüş ve Anadolu’ya hiç gelmemiştir. Kaldı ki böyle bir hükümdarın isminin küçük bir köye verilmesi de mantıklı gelmemektedir.

Kara Tatarlar

Başka bir görüş de Kazan Köyü isminin Kara Tatarlardan kalmış olabileceği şeklindedir. Savaştan çok önceleri Ankara ve civarına yerleştirilen Kara Tatarlar, savaşın başlamasıyla birlikte Osmanlı ordusuna ihanet ederek Timur’un yanında yer almışlardır. Savaş sonrası da Yıldırım Beyazıt’ın ricası üzerine Timur Kara Tatarları Ankara’dan götürmüştür. Çok kalabalık olduklarından tamamının götürülemediği ve bir kısmının Ankara’da bırakıldığı varsayılsa bile, hainliklerinden dolayı onlara Mürted diyen Türkmenlerin Kara Tatarlara ait bir isme hoş bakmaları düşünülemez. Üstelik “Kazan” adı yalnızca Moğolların kullandığı bir ad olmayıp, Türklerde de Kazan adlı kişi, cemaat ve yer adları mevcuttur. Başbakanlık Arşiv Belgelerine Göre Oymak Aşiret ve Cemaatler adlı kitabında Cevdet Türkay Anadolu’da Kazancı, Kazancılı, Kazgancı, Kazgancılı gibi ad taşıyan Yörük taifesine mensup cemaatlerin Adana, Maraş, Kırşehir, Afyon Sancakları ile Gülnar, Ermenek, Bafra Kazalarına yerleştirilmiş olduklarını belirtir.

Kazan Türkleri

Diğer bir görüş de Kazan adının Timur’un ordusuyla savaşa katılmak için gelen Kazan Türklerinden gelmiş olabileceğidir. 1402 Ankara Savaşına katılan Moğol ordusu kısmen Orta Asya’daki Türk boylarından oluşmaktaydı. Dolayısıyla Moğol ordusuyla gediği varsayılan (Moğol ordusunda Kazan Türklerine ait bir askeri kuvvetin bulunduğuna dair bir bilgi yoktur) ve savaş sonrası burada yerleşen Kazan Türkleri tarafından bu bölgede kendi adlarını taşıyan bir köy (Kazan köyü) kurmuş olabilirler. Nitekim savaşın sonuçları olarak günümüze ulaşmış Mahmutoğlan, Esenboğa, Hasanoğlan ve Okçular gibi köy isimlerinin varlığı bu tezi doğrular nitelikte görünmektedir.

Kazgan

Kazan adının verilmiş olmasındaki bir ihtimal de Divanı Lügat-İt Türk’te sel sularının yardığı yer anlamına gelen Kazgan kelimesinden türemiş olması ihtimalidir. İlçemiz bulunduğu yer itibariyle Kurtboğazı ve Kocadere’nin birleştiği Ova çayı kenarında kurulmuş olması da bu açıdan dikkat çekicidir.

Sonuç olarak ilçemizin isminin nereden geldiği, hangi Türk boyuna mensup kimselerce kurulduğu ve Tataristan’ın Başkenti Kazan ile arasında bir bağlantı olup olmadığına dair bir kanıta belgeye henüz ulaşılabilmiş değildir. Bu soruların cevapları ancak konunun uzmanı tarihçiler tarafından yapılacak araştırmalar neticesinde verilebilecektir.

Ancak halk arasındaki inanışa ve yaygın kanaate göre ilçenin isminin 1402 yılında Osmanlı padişahı Yıldırım Beyazıt ile Moğol hükümdarı Timur Han arasında geçen Ankara Savaşı’ndan geldiğidir. Kazan adının Ankara Savaşı’nda Yıldırım Beyazıt’ın bu bölgede ordugah kurup kazan kaynatmasından geldiği, hatta yenilgiye uğrayan Osmanlı ordusunun ağırlıklarını bu bölgede bırakıp çekilmesinden sonra devasa kazanların burada kalmasından geldiğine inanılmaktadır.

Kaynak

Numan Göktaş Murtaza-abad’dan Kazan’a (Kazan Belediyesi yayınları 2003)

Türkiye’nin Kahraman İlçesi Kahramankazan (Kahramankazan Belediyesi yayınları 2020)